Back to the pointNew datings for la Peña de Candamo Cave art (Asturias)

  1. Soledad CORCHÓN
  2. Diego GARATE
  3. Hélène VALLADAS
  4. Olivia RIVERO
  5. Edwige PONS-BRANCHU
  6. Paula ORTEGA
  7. Clara HERNANDO
Revista:
Zephyrus: Revista de prehistoria y arqueología

ISSN: 0514-7336

Any de publicació: 2014

Número: 73

Pàgines: 67-81

Tipus: Article

DOI: 10.14201/ZEPHYRUS2014736781 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAccés obert editor

Altres publicacions en: Zephyrus: Revista de prehistoria y arqueología

Resum

La cueva de La Peña de Candamo fue descubierta en 1914 para la comunidad científica, siendo una de las primeras conocidas en la región cantábrica y declarada Patrimonio de la Humanidad por la UNESCO en 2008. El único estudio monográfico de su arte parietal fue dirigido y publicado por E. Hernández Pacheco en 1919, evidenciando una complejidad y densidad gráfica excepcional. Desde 2007 se desarrolla un nuevo proyecto de investigación, que tiene como finalidad actualizar toda la información referente al arte parietal de la cavidad desde una perspectiva pluridisciplinar. En este contexto, y partiendo de las dataciones radiocarbónicas efectuadas por J. Fortea a finales del s. XX, se ha procedido a datar una serie de puntos negros del ‘Muro de los Grabados’ en el laboratorio de Gif-sur-Yvette. Los resultados obtenidos difieren de los publicados hasta el momento, por lo que se discute la pertinencia de aceptar unos u otros en función de los protocolos y metodologías seguidas. Se analiza igualmente la implicación de estos resultados en el proceso decorativo de la cavidad y su encaje dentro de la producción artística de la región durante el Paleolítico superior.

Referències bibliogràfiques

  • ALCOLEA, J. J. and BALBÍN, R. (2007): “C-14 et style. La chronologie de l’art pariétal à l’heure actuelle”, L’Anthropologie, 111 (4), pp. 435-466.
  • ARIAS CABAL, P.; CALDERÓN, T.; GONZÁLEZ-SAINZ, C.; MILLÁN CHAGOYEN, A.; MOURE ROMANILLO, A.; ONTAÑÓN, R. and RUIZ-IDARRAGA, R. (1998-1999): “Dataciones absolutas para el arte rupestre paleolítico de Venta Laperra (Carranza, Bizkaia)”, Kobie, 25, pp. 85-93.
  • BROECKER, W. S. (1963): “Preliminary evaluation of uranium-series disequilibrium as a tool for absolute age measurement on marine carbonates”, Journal of Geophysical Research, 68, pp. 2817-2834.
  • http://dx.doi.org/10.1029/JZ068i009p02817
  • CLOTTES, J. (2012): “U-series dating, evolution of art and neandertal”, I.N.O.R.A., 64, pp. 1-6.
  • COMBIER, J. and JOUVÉ, G. (2012): “Chauvet cave’s art is not Aurignacian: a new examination of the archaeological evidence and dating procedures”, Quartar, 59, pp. 131-152.
  • CORCHÓN, M. S. and GARATE, D. (2010): “Nuevos hallazgos de arte parietal paleolítico en la cueva de La Peña (San Román, Candamo)”, Zephyrus, LXV, pp. 75-102.
  • CORCHÓN, M. S.; GARATE, D.; GONZÁLEZ-AGUILERA, D.; MUÑOZ, A. L.; GÓMEZ-LAHOZ, J. and SABAS, J. (2011): “Nouveaux regards sur la grotte de La Peña (San Román de Candamo, Asturies)”, L’Anthropologie, 113 (4), pp. 384-424.
  • http://dx.doi.org/10.1016/j.anthro.2011.05.006
  • CORCHÓN, M. S. and HOYOS, M. (1973): “La Cueva de Sofoxó (Asturias)”, Zephyrus, XXIV, pp. 41-100.
  • DOUVILLE, E.; SALLÉ, E.; FRANK, N.; EISELE, M.; PONS-BRANCHU, E. and AYRAULT, S. (2010): “Rapid and accurate U-Th dating of ancient carbonates using inductively coupled plasma-quadrupole mass spectrometry”, Chemical Geology, 272, pp. 1-11.
  • http://dx.doi.org/10.1016/j.chemgeo.2010.01.007
  • FERNÁNDEZ-REY, A.; ADÁN, G.; ARBIZU, M. and ARSUAGA, J. L. (2005): “Grafismo rupestre paleolítico de la cueva del Conde (Tuñón, Santo Adriano, Asturias)”, Zephyrus, LVIII, pp. 67-88.
  • FORTEA, J. (2000-2001): “Los comienzos del arte paleolítico en Asturias: aportaciones desde una arqueología contextual no postestilística”, Zephyrus, LIII-LIV, pp. 177-216.
  • FORTEA, J. (2002): “Trente-neuf dates C-14-SMA pour l’art pariétal paléolithique des Asturies”, Bulletin de la Société Préhistorique Ariége-Pyrénées, 57, pp. 7-28.
  • GARATE, D. and RIOS, J. (2012): La cueva de Askondo (Mañaria, Bizkaia). Arte parietal y ocupación humana durante la Prehistoria. Excavaciones Arqueológicas en Bizkaia, 2. Bilbao: Diput. Foral de Vizcaya.
  • GONZÁLEZ-MORALES, M. R. (1975): “El grabado rupestre paleolítico de la cueva de Las Mestas (Las Regueras, Asturias)”. In XIII Congreso Nacional de Arqueología. Zaragoza, pp. 149-154.
  • GONZÁLEZ-SAINZ, C. (2005): “Actividad gráfica magdaleniense en la región Cantábrica. Datación y modificaciones iconográficas”. In Actas do IV Congreso de Arqueologia Peninsular (Faro, 2004), pp. 157-181.
  • GONZÁLEZ-SAINZ, C. and SAN MIGUEL, C. (2001): Las cuevas del desfiladero. Arte rupestre paleolítico en el valle del río Carranza (Cantabria-Vizcaya). Santander: Univ. de Cantabria.
  • HERNÁNDEZ-PACHECO, E. (1919): La caverna de la Peña de Candamo (Asturias). Memoria, 24. Madrid: Comisión de Investigaciones Paleontológicas y Prehistóricas.
  • HOYOS, M.; MARTÍNEZ-NAVARRETE, M. I.; CHAPA, T.; CASTAÑOS, P. and SANCHIZ, F. B. (1980): La cueva de La Paloma. Soto de las Regueras (Asturias). Excavaciones Arqueológicas en España, 116. Madrid: Ministerio de Cultura.
  • LASHERAS, J. A. (2010): “The cave of Altamira. 22000 years of history”, Adoranten, 2009, pp. 1-27.
  • MOURE, A. and GONZÁLEZ-MORALES, M. (1992): “Radiocarbon dating of a decorated area in the Fuente del Salín cave in Spain”, INORA, 3, pp. 1-2.
  • MOURE, A. and GONZÁLEZ-SAINZ, C. (2000): “Cronología del arte paleolítico cantábrico: últimas aportaciones y estado actual de la cuestión”. In 3.º Congreso de Arqueología Peninsular, vol. II, pp. 461-473.
  • MUÑOZ-FERNÁNDEZ, E. and MORLOTE, J. M. (2000): “Documentación arqueológica de la cueva del Calero II y la sima del Portillo del Arenal, en Piélagos”. In Actuaciones arqueológicas en Cantabria, 1984-1999. Santander, pp. 263-266.
  • OLIVARES, M.; CASTRO, K.; CORCHÓN, S.; GARATE, D.; SARMIENTO, A.; ETXEBARRIA, N. and MURELAGA, M. (2013): “Non-invasive portable instrumentation to study Palaeolithic rock paintings: the case of La Peña Cave in San Román de Candamo (Asturias, Spain)”, Journal of Archaeological Science, 40, pp. 1354-1360.
  • http://dx.doi.org/10.1016/j.jas.2012.10.008
  • PETTITT, P. and BAHN, P. (2003): “Current problems in dating Palaeolithic cave art: Candamo and Chauvet”, Antiquity, 77, pp. 134-141.
  • PIKE, A. W. G.; HOFFMANN, D. L.; GARCÍA-DÍEZ, M.; PETTITT, P. B.; ALCOLEA, J.; DE BALBÍN, R.; GONZÁLEZ-SAINZ, C.; DE LAS HERAS, C.; LASHERAS, J. A.; MONTES, R. and ZILHÃO, J. (2012): “U-series dating of Paleolithic art in 11 caves in Spain”, Science, 336 (15), pp. 1409-1413.
  • http://dx.doi.org/10.1126/science.1219957
  • STUIVER, M. and POLLACH, H. (1977): “Discussion reporting of 14C data”, Radiocarbon, 19, pp. 355-363.
  • STUIVER, M. and REIMER, P. J. (2010): CALIB on line, www.calib.org.
  • VALLADAS, H. (2003): “Direct radiocarbon dating of prehistoric cave paintings by accelerator mass spectrometry”, Measurements, Science, Technology, 14, pp. 1487-1492.
  • http://dx.doi.org/10.1088/0957-0233/14/9/301
  • VALLADAS, H. and CLOTTES, J. (2003): “Style, Chauvet and radiocarbon”, Antiquity, 77, pp. 142-145. VALLADAS, H.; TISNERAT, N.; CACHIER, H.; ARNOLD, M.; BERNALDO DE QUIRÓS, F.; CABRERA, V.; CLOTTES, J.; COURTIN, J.; FORTEA, J.; GONZÁLEZ-SAINZ, C. and MOURE, A. (2001): “Radiocarbon AMS dates for Paleolithic cave paintings”, Radiocarbon, pp. 977-986.