The Hobbit desde a xeografía literaria críticaperspectivas de análise

  1. Alba Rozas Arceo 1
  1. 1 Universidade de Santiago de Compostel
Revista:
Boletín galego de literatura

ISSN: 0214-9117

Año de publicación: 2015

Número: 47

Páginas: 5-51

Tipo: Artículo

DOI: 10.15304/BGL.47.2176 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Boletín galego de literatura

Resumen

A construción de mundos imaxinarios acompañados dunha representación gráfica constitúe nos nosos días un fenómeno de importancia crecente no desenvolvemento de diferentes manifestacións artísticas e culturais coma a literatura, o cine ou os videoxogos. O presente estudo pretende apuntar diversas vías de investigación á hora de dilucidar os motivos e as funcións que subxacen na creación de xeografías imaxinarias a partir das cales se desenvolven as obras literarias de fantasía épica. Con este propósito, ofreceremos, en primeiro lugar, unha aproximación crítica e valorativa ás principais perspectivas da xeografía literaria crítica e da xeografía imaxinaria, identificando os traballos a través dos cales diferentes investigadoras contemporáneos constituíron as súas nocións de xeografía literaria e imaxinación xeográfica. En segundo lugar, estudaremos as posibilidades de aplicación das aproximacións expostas como referentes para a análise da constitución de mundos imaxinarios. Finalmente, propoñeremos as posibilidades abertas por esta vía de análise na primeira obra de fantasía épica do filólogo e escritor británico John Ronald Reuel Tolkien: The Hobbit or There and Back Again. Este estudo permitirá determinar cómo a diferenciación entre os distintos ámbitos sociais, culturais e de poder, así como entre o referente real e a proxección narrativa e cartográfica das localizacións nas que se desenvolve a acción, favorece a posibilidade de estudar o espazo como un factor que ten repercusións sobre a narración. En última instancia, a percepción do espazo ficcional e a súa conformación, de acordo coa estrutura social e o contexto cultural do autor, servirán para dar conta das relacións entre as formas espaciais, o seu significado simbólico e os procesos sociais que se vinculan a determinadas creacións imaxinarias.

Referencias bibliográficas

  • Albero, Jaume. 2003. “Narrative models in Tolkien´s stories of Middle-earth”. Journal of English Studies, 4, pp. 7-22.
  • Bajtín, Mijaíl. 1989. “Las formas del tiempo y del cronotopo en la novela”. En Bajtín, Mijaíl. Teoría y estética de la novela (pp. 237-409). Madrid: Taurus.
  • Cabo, Fernando. 2012. “Épica moderna, literatura mundial y producción del lugar”. Insula. Revista de letras y ciencias humanas, 787-788, pp. 41-48.
  • Cabo, Fernando 2004. “El giro espacial de la historiografía literaria”. En Abuín, Anxo e Anxo Tarrío (eds.). Bases metodolóxicas para unha historia comparada das literaturas da península Ibérica (pp. 21-43). Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico.
  • Capel, Horacio. 1973. “Percepción del medio y comportamiento geográfico”. Revista de Geografía, 7, pp. 58-150.
  • Claval, Paul. 2012. “Mitos e imaginarios en geografía”. En Lindón, Alicia e Daniel Hiernaux (dirs.). Geografías de lo imaginario (pp. 29-48). Barcelona: Anthropos.
  • Cosgrove, Denis. 1994. “Worlds of Meaning: a Cultural Geography and Imagination”. En Foote, Kenneth E., Peter J. Hugill, Kent Mathewson e Jonathan M. Smith. Rereading cultural geography (pp. 387-395). Austin: University of Texas Press.
  • Cosgrove, Denis (ed.). 1999. Mappings. London: Reaktion.
  • Cosgrove, Denis 2008. Geography and Vision. Londres: I. B. Tauris.
  • Crabbe, Katharyn Francis. 1985. J.R.R. Tolkien. México: Fondo de Cultura Económica.
  • Domínguez, José Octavio. 2009. “El reino que será (o de cómo la fantasía recreó al mundo)”. En López Pellisa, Teresa e Fernando Ángel Moreno Serrano (eds.). Ensayos sobre ciencia ficción y literatura fantástica (pp. 804-814). Madrid: Asociación Cultural Xatafi e Universidad Carlos III de Madrid.
  • Fernández, Braulio. 2002. Tolkien y el reencantamiento del mundo. Santiago de Chile: Universidad Católica de Chile.
  • Foucault, Michel. 1989. “El ojo del poder”. En Bentham, Jeremías (ed.). El Panóptico (pp. 9-26). Madrid: La Piqueta.
  • Foucault, Michel 1999. “Espacios diferentes”. En Gabilondo, Ángel (ed.). Estética, ética y hermenéutica (pp. 431-441). Barcelona: Paidós Ibérica.
  • GoGwilt, Christopher. 1998. “The Geopolitical Image: Imperialism, Anarchism, and the Hypothesis of Culture in the Formation of Geopolitics”. Modernism/ Modernity, 5-3, 50.
  • Harley, John Brian. 1999. The New Nature of Maps: Essays in the History of Cartography. Laxton, Paul (ed.). Baltimore/London: John Hopkins University Press.
  • Harvey, David. 1985. Urbanismo y desigualdad social. Madrid: Siglo XXI.
  • Harvey, David 1990. “Between Space and Time: reflections on the Geographical imagination”. Annals of the Association of American Geographers, 3, pp. 418-434. http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-8306.1990.tb00305.x
  • Hernández, Rosalva Aída. 1994. “Una voz disonante en la época del desencanto. Fredric R. Jameson: de la crítica literaria, al análisis cultural del capitalismo tardío”. Iztapalapa, 33, pp. 129-140.
  • Jameson, Fredric R. 1984. “Postmodernism, or the Cultural Logic of Late Capitalism”. New Left Review, 146, pp. 53-92.
  • Lefebvre, Henri. 1974. La production de l’espace. Paris: Anthropos.
  • Lowenthal, David. 1997. “Geografía, experiencia e imaginación”. En Randle, Patricio Horacio. (ed.). Teoría de la Geografía (pp. 189-229). Buenos Aires: GAEA.
  • Mackinder, Halford John. 1908. “The Development of Geographical Teaching Out of Nature-Study”. The Geographical Teacher, 35, pp. 4-9.
  • Martos, Alberto Eloy. 2007. “Ficción cartográfica y sagas (de los libros de acompañamiento a Google Maps)”. Especulo: Revista de Estudios Literarios, 37. Consultado o 27 de marzo de 2014. http://pendientedemigracion.ucm.es/info/especulo/numero37/cartogra.html
  • Moretti, Franco. 1994. Opere mondo: saggio sulla forma epica dal “Faust” a “Cent’anni di solitudine”. Turín: Einaudi.
  • Moretti, Franco 1998. Atlas of the European Novel 1800-1900. London: Verso.
  • Muehrcke, Phillip C. e Juliana O. Muehrcke. 1974. “Maps in Literature”. The Geographical Review, 64, pp. 317-338. http://dx.doi.org/10.2307/213556
  • Phillips, Richard. 1997. Mapping Men and Empire: A Geography of Adventure. London: Routledge.
  • Piatti, Barbara e Lorenz Hurni. 2011. “Cartographies of Fictional Worlds”. The Cartographic Journal, 4, pp. 218-223.
  • Pinkney, Tony. 1990. “Space: the Final Frontier”. News From Nowhere, 8, pp. 10-27.
  • Posadas, Juan Luis. 2014. “Minas Tirith, la Constantinopla de la Tierra Media”. En Congreso Internacional C. S. Lewis y J. R. R. Tolkien. Literatura fantástica: recreación y realismo. Madrid: CEU [en prensa]. Querol, José Manuel. 2009. “Imago mundi: la construcción literaria de la geografía mítica, fantástica y política”. En López Pellisa, Teresa e Fernando Ángel Moreno Serrano (eds.). Ensayos sobre ciencia ficción y literatura fantástica (pp. 863-877). Madrid: Asociación Cultural Xatafi e Universidad Carlos III de Madrid.
  • Rómar, Antonio. 2009. “El mito y la ciencia ficción: polos de la explicación imaginaria de la realidad”. En López Pellisa, Teresa e Fernando Ángel Moreno Serrano (eds.). Ensayos sobre ciencia ficción y literatura fantástica (pp. 815-825). Madrid: Asociación Cultural Xatafi e Universidad Carlos III de Madrid.
  • Said, Edward. 1978. Orientalism. New York: Pantheon.
  • Said, Edward 1990. Orientalismo: o Oriente como invenção do Ocidente. San Pablo: Companhia das letras.
  • Shippey, Thomas Alan. 1999. El camino a la Tierra Media. Barcelona: Minotauro.
  • Said, Edward 2005. The road to Middle-earth. London: Harper Collins.
  • Simó, Vicente Luis e Manuel Chueca. 2008. Cartografías fantásticas (Platón, Stevenson, Tolkien, Einstein). Valencia: Real Academia de la Cultura Valenciana.
  • Soja, Edward William. 1996. Thirdspace: Journeys to Los Angelesand Other Real-andImagined Places Oxford: Blackwell.
  • Thacker, Andrew. 2005. “The Idea of a Critical Literary Geography”. New Formations, 15, 126-144.
  • Tolkien, John Ronald Reuel. 2002. O Hobbit. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.
  • Tolkien, John Ronald Reuel 2012. The Hobbit. London: Harper Collins.
  • Warf, Barney e Derek Gregory. 2009. En Kitchin, Rob e Nigel Thrift. International Encyclopedia of Human Geography (pp. 643-646). Londres: Elsevier.
  • Westphal, Bertrand. 2011. Geocriticism: real and fictional spaces. United States of America: Palgrave Macmillan.
  • Wright, John Kirtland. 1977. “Terrae incognitae: El lugar de la imaginación en geografía”. En Randle, Patricio Horacio (ed.). Teoría de la Geografía. Buenos Aires: GAEA.
  • Zusman, Perla. 2013. “La geografía histórica, la imaginación y los imaginarios geográficos”. Revista de Geografía Norte Grande, 54, pp. 51-66. http://dx.doi.org/10.4067/S0718-34022013000100004