Obras de Juan Gil de Zamora (OFM) en el manuscrito Salamanca, Biblioteca General Histórica de la Universidad, 2691

  1. Martín Iglesias, José Carlos 1
  1. 1 Universidad de Salamanca
    info

    Universidad de Salamanca

    Salamanca, España

    ROR https://ror.org/02f40zc51

Revista:
Archivo Ibero-Americano

ISSN: 0004-0452

Año de publicación: 2022

Año: 82

Número: 294

Páginas: 121-160

Tipo: Artículo

DOI: 10.48030/AIA.V82I294.250 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Archivo Ibero-Americano

Resumen

En este artículo se describen los contenidos del manuscrito Salamanca, Biblioteca General Histórica de la Universidad, 2691, que transmite una colección de textos inéditos en su mayor parte y originarios de dos compilaciones enciclopédicas de Juan Gil de Zamora (OFM) († c. 1318): la Historia naturalis, canonica et ciuilis y el Liber illustrium personarum. Además, se señalan las fuentes manejadas por el escritor franciscano, algunas ya conocidas, como el Chronicon mundi de Lucas de Tuy, la Historia de rebus Hispanie de Rodrigo Jiménez de Rada, la Legenda aurea de Jacobo de Vorágine o los relatos reunidos en el denominado Pasionario Hispánico, pero otras indicadas por primera vez, como el Rationale diuinorum officiorum de Guillermo Durando «Speculator» o la la Translatio s. Nicolai Barium an. 1087 de Juan de Bari. Asimismo, se estudian las distintas versiones de esas mismas noticias en los restantes escritos de Juan Gil de Zamora y se indica si se conservan o se han perdido. Finalmente, en un Apéndice se ofrece la editio princeps de un himno y una oración compuestos por el fraile zamorano en honor de los ángeles custodios.

Referencias bibliográficas

  • AA. VV. «Appendix ad Catalogum codicum hagiographicorum bibliothecae publicae Civitatis Namurcensis». Analecta Bollandiana 2 (1883): 130-160.
  • ATANASIO PERALTA, Miguel Ángel. «Aproximación a los sermonarios de Juan Gil de Zamora, OFM». Hispania Sacra 73 (2021): 315-324. https://doi.org/10.3989/hs.2021.024.
  • BARRIOS GARCÍA, Ángel. «La leyenda medieval de los mártires de Ledesma». Salamanca: Revista de Estudios 43 (1999): 193-233.
  • BASSETTI, Massimiliano. «Per un’edizione delle Vitae sanctorum di Rodrigo del Cerrato». Hagiographica 9 (2002): 73-159.
  • Bibliotheca mundi seu Speculi maioris Vincentii Burgundi praesulis Bellovacensis, Ordinis Praedicatorum, theologi ac doctoris eximii, tomus quartus, qui Speculum historiale inscribitur. Duaci, 1624 (reimpr. Graz: Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, 1965).
  • BIRCH, Walter de Gray. «Vita sanctissimi Martialis apostoli. The Life of St. Martial by Aurelianus, from a Manuscript in the British Museum. Prefatory Remarks and Notes». The Journal of the British Archaeological Association 28 (1872): 353-390.
  • BOS, Gerrit, Michael R. MCVAUGH y Fabian KÄS, Ibn al-Jazzār’s Zād Al-musāfir wa-qūt al-hādir, Provisions for the Traveller and Nourishment for the Sedentary, Books 1-2: Diseases of the Head and the Face. Leiden-Boston: Brill, 2022.
  • CASTRO Y CASTRO, Manuel de. Fray Juan Gil de Zamora, O. F. M., De preconiis Hispanie. Estudio preliminar y edición crítica. Madrid: Universidad de Madrid, 1955.
  • CASTRO Y CASTRO, Manuel de. Manuscritos franciscanos de la Biblioteca Nacional. Madrid: Servicio de Publicaciones del Ministerio de Educación y Ciencia, 1973.
  • CASTRO Y CASTRO, Manuel de. «Leyendas de los santos mártires Ginés de Arlés y de Roma, según fr. Juan Gil de Zamora, OFM, s. XIII». En Homenaje a Pedro Sáinz Rodríguez, vol. 1: Repertorios, Textos y Comentarios, 251-260. Madrid: Fundación Universitaria Española, 1986.
  • Catalogus codicum hagiographicorum Latinorum in bibliothecis publicis Namurci, Gandae, Leodii et Montibus asservatorum: ampla documentorum appendice instructus. Bruxelles: Société des Bollandistes, 1882 (reimpr. 1948).
  • CIOFFARI, Gerardo. «Giovanni arcidiacono: l’Historia translationis sancti Nicholai nell’Europa medievale». Nicolaus: Studi storici 22 (2011): 43-108.
  • CONTE, Gian Biagio, P. Vergilius Maro, Aeneis. Berlin-Boston: Teubner, 2019.
  • CORSI, Pasquale. «La Vita di san Nicola e un codice della versione di Giovanni Diacono». Nicolaus: Rivista di teologia ecumenico-patristica 7 (1979): 359-380.
  • COSTAS RODRÍGUEZ, Jenaro y Miguel PÉREZ ROSADO. Alabanças de España. Una traducción anónima e inédita del De preconiis Hispanie de Juan Gil de Zamora. Edición y estudio del ms. 10072 BNE, procedente de la Biblioteca del Marqués de Santillana. Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia, 2020.
  • DAVRIL, Anselmo, Timothy M. THIBODEAU y Bertrand G. GUYOT. Guillelmi Duranti Rationale diuinorum officiorum (Corpus Christianorum, Continuatio Mediaeualis, 140-140B), 3 vols. Turnhout: Brepols, 1995-2000.
  • DOMÍNGUEZ GARCÍA, Avelino y Luis GARCÍA BALLESTER. Johannis Aegidii Zamorensis Historia naturalis: Introducción, edición crítica, traducción castellana e índices, 3 vols. Valladolid: Junta de Castilla y León, 1994.
  • DUBOIS, Jacques y Geneviève RENAUD. Le Martyrologe d’Adon. Ses deux familles, ses trois recensions. Texte et commentaire. Paris: Centre Nationale de la Recherche Scientifique, 1984.
  • FALCONIUS, Nicolaus. Sancti confessoris pontificis et celeberrimi thaumagurgi Nicolai acta primigenia. Neapoli, 1751.
  • FALQUE, Emma. Lucae Tudensis Chronicon mundi (Corpus Christianorum, Continuatio Mediaeualis, 74). Turnhout: Brepols, 2003.
  • FERNÁNDEZ VALVERDE, Juan. Roderici Ximenii de Rada Historia de rebus Hispanie siue Historia Gothica (Corpus Christianorum, Continuatio Mediaeualis, 72). Turnhout: Brepols, 1987.
  • FERNÁNDEZ VALVERDE, Juan y Juan Antonio ESTÉVEZ SOLA. Roderici Ximenii de Rada Opera omnia, Pars III: Roderici Ximenii de Rada, Historiae minores, Dialogus libri uite (Corpus Christianorum, Continuatio Mediaeualis, 72C). Turnhout: Brepols, 1999.
  • FERRERO HERNÁNDEZ, Cándida. Liber contra uenena et animalia uenenosa de Juan Gil de Zamora. Estudio preliminar, edición crítica y traducción. Barcelona: Real Acadèmia de Bones Lletres, 2009.
  • FERRERO HERNÁNDEZ, Cándida. «El Liber illustrium personarum de Juan Gil de Zamora». En Œuvrer pour le salut. Moines, chanoines et frères dans la Péninsule Ibérique au Moyen Âge, editado por Amélie De las Heras, Forian Gallon y Nicolas Pluchot, 39-54. Madrid: Casa de Velázquez, 2019.
  • FLÓREZ, Enrique. España Sagrada, vol. 14. Madrid: En la Oficina de Antonio Marín, 17581 (17862; 20044, editado por Rafael Lazcano).
  • GARCIA, Charles. «Hagiographie et historicité: l’écriture de l’histoire des martyrs de Ledesma au XIIIe siècle». e-Spania 19 (octobre, 2014). https://doi.org/10.4000/e-spania.23928.
  • HALL, John Barrie. P. Ovidi Nasonis Tristia. Stuttgart-Leipzig: Teubner, 1995.
  • LILAO FRANCA, Óscar y Carmen CASTRILLO GONZÁLEZ, eds. Catálogo de manuscritos de la Biblioteca Universitaria de Salamanca, vol. 2. Salamanca: Universidad de Salamanca, 2002.
  • MAGGIONI, Giovanni Paolo. Iacopo da Varazze, Legenda aurea, con le miniature del codice Ambrosiano C 240 inf. Testo critico riveduto e commento, 2 vols. Firenze-Milano: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2007.
  • MAGGIONI, Giovanni Paolo. Jean de Mailly, Abbreuiatio in gestis et miraculis sanctorum. Supplementum hagiographicum. Editio princeps. Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2013.
  • MARQUES, Bernardino Fernando da Costa. Mundividência Cristã no Sermonário de Frei Paio de Coimbra: Edição Crítica da Summa Sermonum de Festiuitatibus magistri fratris Pelagii Parui Ordinis Praedicatorum, A. D. 1250. Cod. Alc. 5/CXXX-B. N. Lisboa. Coimbra: Universidade de Coimbra, 2010.
  • MARTÍN, José-Luis. Juan Gil de Zamora, Maremagnum de escrituras, Dictaminis epithalamium, Libros de las personas ilustres, Formación del príncipe. Traducción y comentario. Zamora: Ayuntamiento de Zamora, 1995.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos. «Una Vita s. Ildefonsi inédita, fuente de Juan Gil de Zamora. Presentación y edición del texto». En Estudios de latín medieval hispánico. Actas del V Congreso internacional de latín medieval hispánico (Barcelona, 7-10 de septiembre de 2009), editado por José Martínez Gázquez, Óscar de la Cruz Palma y Cándida Ferrero Hernández, 193-204. Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2011.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos. «La entrada Dentium proprietates et infirmitates del Armarium scripturarum de Juan Gil de Zamora (OFM) († ca. 1318): editio princeps acompañada de un comentario gramatical». Archivum Latinitatis Medii Aevi 70 (2012): 273-284.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos. «Las Legende sanctorum et festiuitatum aliarum de Juan Gil de Zamora (o. Min.): metodología de una edición crítica». En Métodos y técnicas en Ciencias Eclesiásticas: Fuentes, historiografía e investigación, coordinado por Miguel Anxo Pena González e Inmaculada Delgado Jara, 139-164. Salamanca: Universidad Pontifica de Salamanca, 2015.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos. «La Translatio reliquiarum Ouetum (Díaz 1011): edición y estudio, con noticia de un nuevo manuscrito (Paris, BnF, lat. 18123)». Territorio, Sociedad y Poder 15 (2020): 87-113. https://doi.org/10.17811/tsp.15.2020.87-113.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos. «La Vita Ferdinandi III regis sancti (BHL 2898) de Juan Gil de Zamora (OFM)». Anuario del Instituto de Estudios «Florián de Ocampo» 35 (2020): 359-394.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos y Eduardo OTERO PEREIRA. Legende sanctorum et festiuitatum aliarum de quibus ecclesia sollempnizat. Leyendas de los santos y otras festividades que celebra la Iglesia. Juan Gil de Zamora. Introducción, edición crítica y traducción anotada. Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos «Florián de Ocampo», 2014.
  • MARTÍN-IGLESIAS, José Carlos y Mª. Eugenia PÉREZ GORDILLO. «El Liber Ihesu de Juan Gil de Zamora (OFM) en sus tres manuscritos conservados: una panorámica de su transmisión». Incipit 41 (2021): 39-86.
  • MENÉNDEZ PIDAL, Juan. Leyendas del último rey godo (notas e investigaciones). Madrid: Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, 1906.
  • MIGNE, Jacques Paul. Patrologia Latina, vol. 184. Lutetiae Parisiorum: J.-P. Migne editorem, 1854.
  • MOMBRITIUS, Boninus. Sanctuarium seu Vitae sanctorum, 2 vols. Paris: Apud Albertum Fontemoing, 19102 (reimpr. Hildesheim-New York: Georg Olms, 1978).
  • NITTI DI VITO, Francesco. «La Traslazione delle reliquie di San Nicola». Japigia 8 (1937): 295-411.
  • OLDFIELD, Paul. «Hagiography and Urban Life: Evidence from Southern Italy». En Hagiography and the History of Latin Christendom, 500-1500, editado por Samantha Kahn Herrick, 314-332. Leiden-Boston: Brill, 2020.
  • PAOLI, Emore. Bartolomeo da Trento, Liber epilogorum in gesta sanctorum. Edizione critica. Firenze: SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 2001.
  • PÉREZ RODRÍGUEZ, Estrella. Obra poética: Ymago, ymitago. Quid uigoris, quid amoris. Officium almiflue Virginis. Imagen, imitación. Cuánta fuerza, cuánto amor. Oficio de la venerable Virgen. Juan Gil de Zamora. Estudio, edición crítica y traducción anotada. Zamora: Instituto de Estudios Zamoranos «Florián de Ocampo», 2018.
  • PUTIGNANUS, Nicolaus. Vindictae vitae, et gestorum s. thaumaturgi Nicolai archiepiscopi Myrensis, vol. 2. Neapoli, 1757.
  • SILVA, Andréia Cristina Lopes Frazão da. «O Legendário Abreviado de Juan Gil de Zamora no contexto local e no âmbito do ocidente medieval». En Conexões Medievais, editado por Marta de Carvalho Silveira y Rosiane Graça Rigas Martins, 9-43. Rio de Janeiro: Chalé, 2021.
  • SILVA, Andréia Cristina Lopes Frazão da. «Uma tradição ressignificada? Reflexões sobre o capítulo dedicado a São Tiago Maior no legendário abreviado de João Gil de Zamora». Signum 22/2 (2021): 35-63.
  • SOLÍS DE LOS SANTOS, José. «Ramírez de Prado, Lorenzo». En Diccionario biográfico español, vol. 42. Madrid: Real Academia de la Historia, 2013.
  • SOLÍS DE LOS SANTOS, José. «Ramírez de Prado, Lorenzo». En Diccionario biográfico electrónico. Acceso el 17 de marzo de 2022, https://dbe.rah.es/biografias/34250/lorenzo-ramirez-de-prado.
  • TARRANT, Richard John. P. Ouidi Nasonis Metamorphoses. Oxford: Clarendon, 2004.
  • VAN DEN GHEYN, Joseph. Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque Royale de Belgique, vol. 5: Histoire - Hagiographie. Bruxelles: Henri Lamertin, 1905).
  • VAN HECKE, Joseph. «De ss. Nicolao puero, Nicolao et Leonardo presbyteris martyribus Ledesmae in Hispania». En Acta Sanctorum, Octobris tomus XIII, 846-851. Parisiis: Apud Victorem Palmé, 1883 (reimpr. Bruxelles: Culture et Civilisation, 1970).
  • Venerandi patris Bartholomei Anglici ordinis Minorum, viri eruditissimi, Opus de rerum proprietatibus inscriptum ad communem studiosorum utilitatem iam denuo, summa cura, labore ac industria recognitum chalcographieque demandatum atque adfabre politum. Norimbergae, 1519.
  • VILLAMIL FERNÁNDEZ, Francisco. Rodrigo de Cerrato. Vitas sanctorum. Estudio y edición. Santiago de Compostela: Universidad de Santiago de Compostela, 1992.
  • VILLARROEL FERNÁNDEZ, Irene. «La colección de Miracula Beatae Mariae Virginis del ms. 9289 de la Biblioteca Nacional de España». En Past and Future: Medieval Studies Today, editado por Maarten J. F. M. Hoenen y Karsten Engel, 265-281. Basel: FIDEM, 2021.
  • WEILAND, Ludwig. «Martini Oppaviensis Chronicon pontificum et imperatorum». En Monumenta Germaniae Historica, Scriptores XXII, editado por Georg Heinrich Pertz, 377-482. Hannover: Impensis Bibliopolii Aulici Hahniani, 1872.
  • YARZA URQUIOLA, Valeriano. Passionarium Hispanicum saeculi X (Corpus Christianorum, Series Latina, 171). Turnhout: Brepols, 2020.
  • YARZA URQUIOLA, Valeriano. Passionarium hispanicum saeculi XI (Corpus Christianorum, Series Latina, 171A). Turnhout: Brepols, 2020.